Jak oswoić polską gramatykę?

Język polski jako obcy

Ucząc cudzoziemców powinnyśmy myśleć o polszczyźnie jako o języku obcym, zapomnieć o odmianie przez przypadki czy pytań Kim? Czym? znanymi nam, rodzimym użytkownikom języka ze szkoły.

Uczmy funkcji, zastanawiajmy się, po co wprowadzamy dany przypadek, osadzajmy go w kontekście, w rozmowie.

Bycie native speakerem to nie wszystko. Najtrudniej jest wejść w skórę uczących się i wytłumaczyć im reguły rządzące polszczyzną.

Zawsze warto przed lekcją przeanalizować zagadnienie, które będziemy wprowadzać i zastanowić się, czemu ma ono służyć, jak je wprowadzimy, co kursant_ka ma po zajęciach umieć.

Jestem gorącą zwolenniczką zasady mniej znaczy więcej. Szczególnie na kursach dla początkujących. Nie tkwię w nieskończoność w jednym przypadku, w koniugacji, nie 'tłukę’ go do bólu.. Bo, jak wynika z mojego wieloletniego doświadczenia, to nie ma sensu. Uczący potrzebują czasu, najpierw na zrozumienie reguł rządzących polskim, a potem jeszcze go więcej na aktywne ich używanie.

Potrzebują więc powracania do zagadnienia (spiralnego układu materiału), a nie kolejnych godzin spędzonych nad kartką z ćwiczeniami.

Nie chcę, aby moim kursantkom i kursantom nauka polskiego kojarzyła się ze żmudną pracą.

Co robię zatem z gramatyką? Przemycam ją. Podaję jako zagadkę do rozwiązania, zachęcam do traktowania jej jak ciekawostki.

Dzięki temu kursanci i kursantki niepostrzeżenie, w sytuacjach komunikacyjnych, atmosferze zabawy oswajają reguły rządzące polszczyzną. Ważne jest zrozumienie ich funkcji i sensu nawet wtedy, jeśli się jeszcze nie umie bezbłędnie zbudować zdania. Najistotniejsze dla mnie jest dawanie uczącym się poczucie sukcesu, posuwania się naprzód w dość szybkim tempie oraz wyrobienie nawyków językowych w kluczowych sytuacjach komunikacyjnych.

Ucząc, warto zastanowić się nad tym, jak chcemy to robić. Jak będziemy wprowadzać nowe słownictwo i gramatykę.

Czy chcemy podawać kursantom i kursantkom wszystko na tacy (co może być po prostu nudne) czy może lepiej będzie angażować uczących się w samodzielne (pod Twoją kontrolą oczywiście) odkrywanie znaczeń, sensu i zasad?

Czy decydujemy się powracać do problemów, powtarzać i poszerzać je (co wymaga więcej wysiłku i pracy, ale opłaca się) czy może wolimy przerobić materiał raz a dobrze… i zapomnieć.. wraz z naszymi uczącymi się?

Zaczynając kurs, musimy podjąć wiele decyzji, przemyśleć wiele spraw.. i pogodzić się, że mimo naszych wysiłków, nie będzie idealnie.

Ale może być zabawnie, lekko, ciekawie intrygująco!

Wówczas, co podkreślają neurobiolodzy, dochodzi do zaangażowania mózgu uczących się, a zatem do szybszego zapamiętywania. Czy nie o to nam chodzi?

A jak mówić o gramatyce? Najprościej!

Czyli jak?

Unikając terminologii! Szczególnie na początku, kiedy dla uczących się wszystko jest nowe.

Uczymy ludzi z rożnych kręgów kulturowych, których języki mogą nie przypadków, koniugacji, aspektu, a mają coś innego (tony, aglutynację, rozbudowany system czasów lub ich brak).

Uczymy ludzi z różnym wykształceniem, doświadczeniem życiowym, pochodzeniem społecznym. Nie każdy wie (bo nie musi), czym jest rzeczownik, czasownik, bezokolicznik, rodzaj gramatyczny. A kurs polskiego to nie filologia polska.

Jak zatem wyjaśniać gramatykę bez terminów?

Szukając zamienników i podając przykłady.

Ale nie twierdzę, że to jest łatwe i zawsze się da. Warto jednak próbować!

Poniżej kilka moich propozycji:)

RZECZOWNIK = Co? albo Kto? obiekt (kobieta, dziadek, apteka, samochód, stół, mieszkanie)

PRZYMIOTNIK = Jaki? Jaka? Jakie? (nowy, duża, ambitny, niebieskie)

CZASOWNIK = Co robisz? aktywność (biegam, jem, czytam, pisać, tańczyć)

rodzaj męski = ON (student, kot, dom, chleb)

rodzaj żeński = ONA (studentka, lampa, kanapka)

rodzaj nijaki = ONO (dziecko, okno, miasto)